Tokenomics là gì?

Là từ ghép của "Token" và "Economic", tokenomics là tổng hợp các yếu tố làm cho một loại tiền điện tử cụ thể có giá trị và triển vọng đối với các nhà đầu tư, được tạo thành bởi nhiều yếu tố, từ nguồn cung cấp token, cách nó được phát hành cùng như những tiện ích mà nó có.

Tokenomics là một khái niệm quan trọng cần xem xét khi đưa ra quyết định đầu tư. Một dự án có các biện pháp khuyến khích thông minh, được thiết kế tốt để các nhà đầu tư mua và giữ token trong thời gian dài sẽ có khả năng tồn tại lâu hơn, hoạt động tốt hơn so với một dự án không xây dựng hệ sinh thái xung quanh token của nó. Một nền tảng được xây dựng tốt sẽ dẫn đến nhu cầu cao hơn theo thời gian, thu hút nhà đầu tư mới đổ xô vào dự án, điều này sẽ làm tăng giá token.

Vai trò của Tokenomics

Token là tài sản chủ yếu được giao dịch trên sàn. Với mỗi dự án nhất định sẽ có nhiều đối tượng tham gia vào, bao gồm: developer, market maker, quỹ đầu tư lớn, nhà đầu tư nhỏ lẻ,… Ai sẽ là người làm chủ "ván cờ" này? Đó là các nhà tạo lập thị trường, nhà phát triển và những quỹ đầu tư lớn.

Token chính là đối tượng để giao dịch và cũng là công cụ để các nhà đầu tư đặt có thêr niềm tin vào dự án. Nhưng token lại là thứ được xây dựng bởi những developer, builder, market maker sừng sỏ. Trong ngắn hạn, thị trường crypto là một trò chơi với tổng bằng 0, tất cả đều muốn kiếm tiền, vậy ai sẽ là người chịu thiệt? Tokenomics sẽ là lời giải thích về cách vận hành này.

Các thành phần của Tokenomics

Coin/Token Supply – Nguồn cung

  • Đối với mỗi dự án, chúng ta sẽ có 3 dạng Supply:

Max Supply

Max Supply (Cung tối đa): là tổng số lượng token tối đa mà dự án có thể cung ra thị trường.

Total Supply

Total Supply (Tổng cung): là khái niệm chỉ tổng số lượng token đã cung ra thị trường.

Total Supply = Circulating + Token đang bị lock - Số lượng Token đã đốt.

Trong Total Supply còn có những dạng như sau:

Tổng cung vô hạn: Số lượng Token sẽ được mint thêm dựa trên hiệu suất hoạt động của một dự án hoặc mạng lưới.

  • Tổng cung không cố định: Số lượng token thay đổi dựa trên cơ chế hoạt động của dự án.
  • Tổng cung giảm dần: Để tạo sự khan hiếm và giảm thiểu tình trạng lạm phát xảy ra dự án sẽ sử dụng hình thức burn token (gửi token vào địa chỉ dead).
  • Tổng cung biến động thường xuyên: trường hợp này bạn sẽ thường thấy ở các Stablecoin vì cơ chế thế chấp một tài sản để phát hành ra tài sản stablecoin tương ứng khác.

Tổng cung cố định: Dự án sẽ có một giới hạn nhất định về lượng token tối đa có thể lưu hành trên thị trường.

Circulating Supply

Circulating Supply (Cung lưu thông): đề cập đến tổng số lượng token thực tế đang lưu hành trên thị trường.

Circulating Supply =Total Supply - Số Token đang bị Lock - Số lượng Token đã đốt

Market Cap & Fully Diluted Valuation – Vốn hóa thị trường

Market Cap là vốn hoá của một dự án hay nói cách khác là tổng giá trị thị trường của các token đang lưu thông thực tế trên thị trường.

Market Cap = Token Price x Circulating Supply

Fully Diluted Valuation (FDV) là vốn hoá được pha loãng hoàn toàn của một dự án. Cụ thể FDV được tính như sau:

FDV = Token Price x Max Supply

Vốn hoá đóng vai trò xác định giá trị tài sản của một dự án. Chính vì thế, vốn hoá mới chính là yếu tố tác động đến tiềm năng trưởng của tài sản.

Token Governance – Quyền quản trị

Token Governance là quyền đặc biệt dành riêng cho những holders token của dự án. Khi nắm giữ một số lượng token nhất định, holders sẽ có được chức năng quản trị, khả năng tham gia vào các quyết định liên quan đến sự phát triển của dự án.

Token Allocation – Phân bổ Token

Minh họa: Phân bổ GMT Token

Token Allocation là lượng phân bổ token cho các thành phần tham gia vào dự án, từ đó có thể lường trước và đưa ra những nước đi hợp lý hơn. Thông thường, một dự án sẽ phân bổ số lượng token ra cho từng thành phần sau:

Team & Advisors

Đây là phần token được phân bổ đến các thành viên có đóng góp cho sự phát triển của dự án.

Nếu dự án nắm giữ quá nhiều số lượng token thì sẽ gây lo ngại cho các nhà đầu tư. Lo ngại ở đây là về khả năng chi phối giá của dự án, kiểm soát "ván bài" một cách dễ dàng.

Do đó, để cân bằng lợi ích đôi bên thì một dự án thường sẽ phân bổ trong khoảng 20% - 25% cho Team & Advisors. Đây là một lượng vừa phải, đủ để đội ngũ duy trì được động lực xây dựng dự án.

Reserve

Thông thường dự án sẽ dành ra một khoản dự trữ để làm quỹ phát triển dự án. Khoản phân bổ này sẽ được linh động tuỳ từng dự án nhưng con số thông thường được các dự án sử dụng thường quanh 30%.

Liquidity Mining

Liquidity Mining là khoản reward phân bổ dành cho các nhà cung cấp thanh khoản, farming trên các giao thức DeFi.

Do lượng token sẽ được cung ra liên tục khi các Liquidity Providers đi farm nên sẽ có thể dẫn đến tình trạng lạm phát. Để khắc phục tình trạng này, dự án thường sẽ giảm reward dần theo thời gian, một số dự án còn đồng thời thực hiện buy back token và burn chúng để giảm tính lạm phát cho chính các token này.

Seed / Private / Public Sale

Đây là các suất bán dành cho các nhà đầu tư vòng sớm với một mức giá ưu đãi hơn so với giá khi listing lên các sàn giao dịch.

Một dự án kêu gọi được sự đầu tư từ các quỹ lớn không những nhận được hỗ trợ khá tốt về mặt tài chính, marketing mà còn có thể được hỗ trợ trong việc xây dựng phát triển sản phẩm cho dự án.

Tuy nhiên, không phải quỹ đầu tư nào cũng tốt mà cần phải có sự chọn lọc. Trong thị trường tính đến thời điểm hiện tại có một số quỹ đầu tư đáng chú ý như: Binance Labs, Multicoin Capital, Alameda Research, Coinbase Ventures, Spartan, Spark, Three Arrows Capital, Coin98 Ventures, Huobi Ventures, Framework,...

Airdrop / Retroactive

Đây được xem là một cách marketing thường được các dự án sử dụng để tiếp cận đến các nhà đầu tư.

Token Release – Lịch phân phối Token

Token Release được hiểu đơn giản là thời gian trả các token ra bên ngoài thị trường. Đây là một phần thông tin rất quan trọng cho chúng ta biết được giai đoạn nào của dự án sẽ có nguy cơ tồn tại một áp lực xả lớn có thể đến từ Seed Round, Private Sale, Public Sale, Airdrop, Team,...

Minh họa: Lịch phân phối GMT Token

Thời gian trả dưới 1 năm

Một dự án có thời gian release token cho team và các nhà đầu tư presale ngắn dưới 1 năm thường sẽ khiến cho các nhà đầu tư có suy nghĩ thận trọng vì nhận thấy đội ngũ không có sự gắn bó lâu dài. Tốc độ phát triển của dự án có thể sẽ không theo kịp số lượng token được cung ra thị trường.

Dự án chưa tạo ra được buy demand cho token trong khi token trên thị trường "tràn lan" => Lạm phát xảy ra, tài sản mất giá trị. Dự án sẽ rơi vào tình trạng khó khăn trong việc kéo lại giá trị cho các tài sản token.

Thời gian trả trên 2 năm

Trong khi đó, những dự án có thời gian release trên 2 năm cho thấy đội ngũ có sự gắn bó với dự án và đây là thời gian hợp lý để dự án có thể kịp làm marketing dự án và build được một sản phẩm tương đối hoàn chỉnh ra cộng đồng.

Thời gian trả trên 5 năm

Tuy nhiên, những dự án có thời gian trả token kéo dài quá lâu có thể lên đến hơn 5 năm đôi khi lại không tốt vì dự án đang mang một tầm nhìn dài hạn. Trong khi đó, thị trường Crypto vẫn đang còn khá mới và có biến động lớn nên vẫn được xem là khoản đầu tư mạo hiểm. Điều này tạo ra cho các nhà đầu tư có tâm lý thận trọng hơn với các dự án có mô hình trả lâu như này.

Token Sale – Lịch mở bán Token

Các dự án thường huy động vốn thông qua hình thức bán ra một lượng token của mình, tương tự như những công ty cổ phần bán lại các cổ phiếu cho cổ đông và đi kèm với một thời gian lock nhất định.

Trong giai đoạn những năm 2017 - 2018, các dự án thường bán cho các quỹ đầu tư với số lượng token lớn và thời gian lock khá ngắn, nên ngay sau khi được unlock các quỹ đầu tư vốn mua được với mức giá rất hời đã thực hiện chốt lời với khối lượng lớn. Điều này làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình phát triển của dự án.

Do đó, trong giai đoạn gần đây các dự án thường có xu hướng lock trong thời gian đủ lâu. Unlock nhỏ giọt để lượng token được unlock không khiến giá dump mạnh, bảo đảm được sự ổn định để dự án có thể phát triển song song.

Tuy nhiên, có một số dự án sẽ chọn hình thức Fair-launch tức mở bán công khai và không có suất ưu tiên cho bất kỳ nhà đầu tư nào.

  • Ưu điểm: Giống như tên gọi, hình thức này đề cao tính công bằng cho các nhà đầu tư, giảm tình trạng chốt lời lớn, khiến giá rơi quá mạnh.
  • Hạn chế: Dự án không nhận được sự hỗ trợ về mặt tài chính, marketing,… từ phía quỹ đầu tư thay vào đó, dự án sẽ phải tự build hoàn toàn.

  • Token Use Case – Token được dùng để làm gì

    Token use case ở đây chỉ các trường hợp mà token được sử dụng. Đây cũng là một yếu tố quan trọng để bạn có thể đánh giá được giá trị nội tại của một token.

    Các token thường được sử dụng với những mục đích như:

    Trả phí giao dịch

    Đối với các layer 1 hay layer 2, sẽ có các validator (người xác thực) là người chạy dữ liệu để giúp bạn xác thực dữ liệu và đưa kết quả lên quyển sổ cái. Do đó, bạn sẽ phải trả một phần phí như một khoản tiền công cho các validator này. Chẳng hạn như các giao dịch trên mạng lưới Ether sẽ cần phải thanh toán ETH.

    Đối với các sàn DEX, số tiền phí giao dịch bạn trả sẽ tuỳ theo dự án sử dụng để chia lại một phần cho các Liquidity Providers và một phần giữ lại để burn hoặc cho vào treasury của dự án.

    Staking

    Staking bạn có thể hiểu tương tự như việc bạn gửi tiết kiệm ngân hàng với lãi suất thả nổi. Điều này cũng giúp dự án điều tiết được số lượng token lưu thông trên thị trường, giảm đi mức độ lạm phát cho tài sản token của dự án.

    Farming

    Trường hợp này chúng ta thường thấy ở các giao thức DeFi. Đây là một cách tạo ra thêm được demand cho token. Các nhà đầu tư thay vì chỉ hold tài sản nằm yên một chỗ mà không tạo ra được giá trị thặng dư thì với việc cung cấp thanh khoản bạn sẽ được nhận lại reward. Phần thưởng có thể là chính token của giao thức hoặc một token khác có giá trị.

    Ví dụ: Cung cấp thanh khoản cho Pancake để nhận CAKE, BETA, CHESS,…

    Governance

    Các dự án phát triển với tầm nhìn trở thành giao thức phi tập trung đều cho phép holders của mình tham gia vào quá trình biểu quyết trước các quyết định đề xuất thay đổi, phát triển của dự án.

    Các tiện ích khác

    Các tiện ích khác thường gặp là giảm phí giao dịch trên giao thức như Cyclos hay hold token để phân chia thành các Tiers, tham gia vào các vòng bán presale như Solanium, BSCPAD,...

Các mô hình Tokenomics

Có hai loại tokenomics là mô hình lạm phát và mô hình giảm phát. Ở mỗi mô hình đều có những ưu, nhược điểm riêng.

Mô hình Tokenomics lạm phát

Các mô hình lạm phát này gần giống như tiền tệ trong thị trường truyền thống khi không có tổng cung giới hạn. Điều này sẽ phát huy hiệu quả trong việc duy trì giá trị và khuyến khích sự tham gia của các validators cho quá trình xác thực các giao dịch như Ethereum hay reward cho các nhà cung cấp thanh khoản như PancakeSwap.

Tuy nhiên, nếu dự án không kiểm soát tốt lượng cung lưu hành và chưa tạo ra được nhiều nhu cầu cho tài sản token thì token sẽ đứng trước nguy cơ lạm phát, suy thoái rất cao.

Mô hình Tokenomics giảm phát

Ở mô hình này, lượng cung lưu hành được kiểm soát, loại bỏ khỏi lưu thông thông qua cơ chế đốt token (dự án sẽ trích một phần lợi từ dự án để buy back lại token và gửi vào địa chỉ death).

Việc này sẽ tạo ra tính khan hiếm đối với lượng cung lưu hành. Nếu nhu cầu tăng trong khi một tài sản trở nên khan hiếm dần thì điều hiển nhiên giá trị của tài sản sẽ tăng.

Tuy nhiên, vẫn có điểm hạn chế ở mô hình này đó là lượng cung khan hiếm sẽ khiến các nhà đầu tư có xu hướng tích trữ thay vì sử dụng chúng nếu như mục đích sử dụng không xứng đáng. Điều này vô tình có thể khiến token giảm giá trị.

Tổng kết

Như vậy, coinx3 đã cung cấp các thông tin cơ bản về khái niệm Tokenomic cho anh em để làm cơ sở kiến thức trước khi đưa ra quyết định đầu tư. Hãy cùng theo dõi chúng tôi qua Fanpage coinx3 để cập nhật thông tin mới về lĩnh vực tiền điện tử trong tương lai nhé!