Smart Contract là gì?

Hiểu đơn giản, Smart contract (hợp đồng thông minh) là các chương trình máy tính được lưu trữ và thực thi trên một mạng lưới blockchain. Giống như hợp đồng truyền thống, các smart contract cũng sẽ bao gồm bộ quy tắc được xác định trước mà tất cả các node (nút) trong mạng đều phải sao chép. Khi đáp ứng đủ điều kiện, chúng sẽ được kích hoạt. 

Smart contract là một dạng cơ sở hạ tầng mạnh mẽ có khả năng tự động hóa, chúng không bị kiểm soát bởi bất cứ ai, cũng như rất khó bị tấn công. Khi được áp dụng cho các thỏa thuận từ nhiều bên, smart contract có thể giảm rủi ro đối tác, tăng hiệu quả, giảm chi phí với một quy trình minh bạch.

Smart Contract hoạt động như thế nào?

Lấy ví dụ dễ hiểu, bên A muốn mua nhà của bên B, thỏa thuận của hai bên sẽ được thiết lập trên blockchain Ethereum bằng cách sử dụng smart contract. Bên trong smart contract sẽ ghi cụ thể rằng “KHI A trả cho B 300 ETH, THÌ A sẽ chính thức có quyền sở hữu căn nhà”. Một khi thỏa thuận được thực hiện thì sẽ không thể thay đổi. Nếu không sử dụng smart contract trong trường hợp này, A và B sẽ phải trả rất nhiều phí cho các bên thứ ba như ngân hàng, luật sư hay người môi giới.

Cụ thể hóa trên hệ thống, đầu tiên, các bên tham gia hợp đồng cần xác định các điều khoản chi tiết. Sau khi hoàn thành, chúng sẽ được mã hóa. Về cơ bản, các code này sẽ đại diện cho một số câu lệnh khác nhau mô tả các tình huống có thể xảy ra trong một giao dịch bất kỳ trong tương lai.

Bước 1. Chuyển điều khoản hợp đồng thành các đoạn code

Bước 2. Các đoạn code được tạo sẽ lưu trữ trên blockchain và được những người tham gia sao lưu lại.

Bước 3. Sau đó, đoạn code được chạy và thực thi bởi tất cả các máy tính trong cùng blockchain. Nếu điều khoản trong hợp đồng hợp lệ, đồng thời được xác minh bởi tất cả những người tham gia thì giao dịch sẽ được thực hiện.

Các yếu tố tạo nên Smart Contract

Thông thường, smart contract hoạt động dựa trên từ 4 yếu tố sau: chủ thể hợp đồng, các điều khoản hợp đồng, chữ ký điện tử và nền tảng phân quyền.

Chủ thể hợp đồng: Các bên liên quan được liệt kê trong hợp động phải cấp quyền truy cập cho smart contract để có thể tự động khóa hay mở khóa khi cần thiết.

Chữ ký điện tử: Giống tương tự như hợp đồng truyền thống, kể cả smart contract cũng cần đến chữ ký để xác nhận sự đồng ý các điều khoản thỏa thuận trong hợp đồng. Phải có các khóa cá nhân (chữ ký điện tử) thì hợp đồng mới có thể triển khai.

Điều khoản hợp đồng: Ở smart contract, điều khoản được hiểu là các chuỗi được mã hóa và các bên tham gia phải chấp nhận những điều khoản này.

Nền tảng phân quyền: Smart contract sau khi được hoàn tất sẽ được tải lên blockchain của nền tảng phân quyền tương ứng cũng như được phân phối về các node trên nền tảng đó.

Tầm quan trọng của Smart Contract

Smart contract là một yếu tố quan trọng trong các blockchain và góp phần tạo ra hiệu quả hoạt động của một nền tảng nhất định thông qua những lý do sau:

Tích kiệm thời gian, độ chính xác cao: Do bản chất là một chương trình kỹ thuật số, các smart contract có khả năng tự động hóa và tối ưu quy trình vận hành. Khi đáp ứng đủ điều kiện, hợp đồng sẽ được thực hiện ngay sau đó. Ngoài ra, smart contract không bị chi phối bởi các thủ tục giấy tờ phức tạp, cũng như không phạm phải các quy tắc văn bản thông thường, giúp các bên tham gia tích kiệm được thời gian giao dịch. Một khi đã được thêm vào blockchain, các smart contract thường không thể bị hủy bỏ hoặc sửa đổi.

Đảm bảo minh bạch: Smart contract cho phép các bên tham gia vào chuỗi giao dịch tài chính rối rắm (tích kiệm, các khoản vay, bảo hiểm) mà không cần tới ngân hàng hay tài chính trung gian, không phải chịu tác động bởi bên thứ ba. Bên cạnh đó, các bản ghi hợp đồng đều được mã hóa vì thế thông tin hoàn toàn được bảo mật, cũng như minh bạch giữa các đối tượng tham gia.

Giảm thiểu rủi ro: Những bản ghi giao dịch trên blockchain hoàn toàn được mã hóa. Việc này giúp các smart contract rất khó bị can thiệp hay tấn công. Bên cạnh đó, các bản ghi còn được liên đới với nhau thông qua một sổ cái phân tán nên việc xâm nhập là bất khả thi.

Ưu điểm của các Smart Contract

Hầu hết các thỏa thuận kỹ thuật số truyền thống thường diễn ra giữa các chủ thể xa lạ, dẫn đến rủi ro rằng một trong nhiều phía sẽ không tuân thủ các cam kết. Để giải quyết rủi ro đối tác, các thỏa thuận kỹ thuật số thường được lưu trữ và thực hiện bởi các tổ chức tập trung lớn hơn như ngân hàng, có khả năng thực thi các điều khoản của hợp đồng. Các hợp đồng kỹ thuật số này có thể được thực hiện trực tiếp giữa hai hoặc nhiều người dùng và một công ty lớn sẽ đóng vai trò là trung gian đáng tin cậy.

Tuy nhiên, việc này cũng tạo ra một tình huống mà trong đó các tổ chức tập trung có những tác động ngoài luồng tới các hợp đồng.

Tóm lại, smart contract mang trong mình những lợi thế như sau:

Bảo mật: Chạy hợp đồng trên cơ sở hạ tầng blockchain phi tập trung giúp giảm tối đa khả năng bị tấn công, không có trung gian để hối lộ và không có cơ chế nào cho một trong hai bên quản trị viên sử dụng để can thiệp vào kết quả.

Độ tin cậy: Hợp đồng được xử lý và xác minh bởi một mạng lưới các node phi tập trung chống giả mạo, đồng thời đảm bảo rằng hợp đồng sẽ thực hiện đúng thời hạn theo các điều khoản.

Công bằng: Sử dụng mạng phi tập trung để lưu trữ và thực thi các điều khoản giúp giảm khả năng người trung gian vì lợi nhuận mà lợi dụng đặc quyền để bòn rút giá trị.

Hiệu quả: Các quy trình phụ trợ của thỏa thuận đều được tự động hóa, từ đó giảm chi phí hoạt động. Nếu được triển khai đúng cách, chúng cũng có thể tăng hiệu quả vận hành và giảm chi phí hành chính.

Nhược điểm của các Smart Contract

Không thể sửa đổi hay can thiệp: Việc thay đổi smart contract là gần như không thể, bất kỳ lỗi nào phát sinh trong đoạn code đều khiến hợp đồng bị lỗi, vì vậy chỉ còn cách tạo ra một hợp đồng mới.

Vấn đề pháp lý: Blockchain hiện vẫn chưa được pháp luật bảo vệ và smart contract cũng vậy, đo đó, nếu có lỗi xảy ra, người dùng cũng không được chính phủ bảo vệ quyền lợi.

Khả năng sử dụng: Các blockchain là một mạng lưới riêng, tách biệt với thế giới bên ngoài, do vậy các smart contract không thể truy cập dữ liệu thực thế. Ở một số trường hợp, hợp đồng yêu cầu phải có thông tin liên quan từ thế giới bên ngoài để thực thi các thoả thuận đó. Những smart contract này cần có sự trợ giúp của Oracle. Các Oracle có vai trò thiết yếu trong hệ sinh thái blockchain vì chúng mở rộng phạm vi hoạt động của hợp đồng. Ví dụ: các hợp đồng không thể biết được giá của tài sản trừ khi đã phát sinh giao dịch.

Ứng dụng của Smart Contract

Sản phẩm tài chính (DeFi)

Tài chính phi tập trung (DeFi) bao gồm các ứng dụng sử dụng smart contract để mô phỏng các sản phẩm và dịch vụ tài chính truyền thống như thị trường tiền tệ, quyền chọn, stablecoin, sàn giao dịch và quản lý tài sản. Smart contract có thể giữ tiền của người dùng dưới dạng ký quỹ và phân phối chúng giữa những người dùng dựa trên các điều kiện được xác định trước. Ví dụ: BarnBridge sử dụng smart contract để tự động hóa giao dịch cho người dùng muốn tài sản cố định phụ thuộc vào một cặp giao dịch (ví dụ: 45% token A, 55% token B) và Aave sử dụng smart contract để thúc đẩy việc cho vay và đi vay theo cách phi tập trung nhất.

Game và NFT

NFT sẽ được “đính” vào trong các smart contract và được chuyển giao giữa các người dùng hoặc hợp đồng khác dựa trên các quy định và điều khoản trong smart contract, từ đó cho phép người dùng sử dụng các hợp đồng linh hoạt với cấu trúc phức tạp hơn.

Giải đấu trong game cũng thường kết hợp một chuỗi các smart contract và NFT để tiện cho việc quản trị. Các vật phẩm trong game như quần áo, vũ khí, v.v đều được “gắn” vào các NFT. Nhờ smart contract, người chơi có thể thống nhất được việc phân bổ giải thưởng cho người thắng cuộc.

Y tế

Với smart contract thì hồ sơ bệnh lý của người bệnh sẽ được mã hóa và lưu trữ trên blockchain với một khóa riêng, chỉ những người có khóa đó mới có thể truy cập vào xem hồ sơ được. Đồng thời các hóa đơn cho các cuộc phẫu thuật cũng được lưu lại, đồng thời tự động chuyển cho bên bảo hiểm. Sổ cái cũng có thể được sử dụng trong việc quản lý chăm sóc y tế, ví dụ như giám sát thuốc men, kết quả xét nghiệm và quản lý các nguồn cung y tế.

Quản trị

Smart contract giúp chính phủ quản lý các hoạt động, điển hình như việc ghi nhận quyền sở hữu đất để chuyển nhượng tài sản. Ghi nhận quyền sở hữu đất đai yêu cầu các bên chuyển nhượng tài sản một cách hiệu quả. Ngoài ra, smart contract sẽ giúp giảm chi phí kiểm toán và cũng cải thiện tính minh bạch trong toàn bộ hệ thống. Một trường hợp sử dụng khác bao gồm bầu cử điện tử, danh tính kỹ thuật số và lưu trữ hồ sơ điện tử.

Tổng kết

Smart Contract được xem là phương tiện giao dịch hữu ích trong bối cảnh công nghệ số. Chúng giúp quy trình giao dịch, mua bán token diễn ra công khai, minh bạch hơn và giảm thiểu tối đa những rủi ro phát sinh từ ngoại cảnh. Smart contract dường như là nền móng vững chắc thúc đẩy sự ra đời các ứng dụng tiềm năng hơn nữa trong tương lai và hứa hẹn mang đến nhiều đổi mới về giá trị. Có thể khẳng định rằng smart contract là một sự cải tiến về công nghệ, có tầm ảnh hưởng sâu rộng đến không gian tiền điện tử và cả nhiều lĩnh vực khác trong xã hội.

Hy vọng qua bài viết này của coinx3, anh em có thể hình dung được smart contract là gì, ưu nhược điểm, cũng như những ứng dụng rộng rãi của chúng trong thị trường tiền điện tử

Tổng hợp từ corporatefinanceinstitute, chainlink